BIOGRAFIA
LIA
MAKLOKEK
Universidade
da Paz hanesan Universidade ida ne‟ebé Prevadu iha Timor-Leste, hari iha loron
09 Marsu 2004 hamutuk fakuldade neen (6) ho nia departamentu Sanulu Resin (14).
Iha Fakuldade Agrikultura eziste mós Departementu rua (2) mak hanesan: Jestaun
Alimentarno Konservasaun Rekursus Naturais. Iha Biban ida mos hakerek na‟in la
haluha fó agradese ba Aman Maromak, tulun no esperito, bensaun no grasa bele
oferese mai atan ha‟u atu estuda no bele realiza buat hotu ne‟ebé relevante ba
kapasidade intelektuál, mak ha‟u presiza hodi lori buat di‟ak ruma ba futuru,
ho kontribuisaun diak ba ha‟u-nia aan, família, nasaun no ha‟u nia povu iha rai
doben ida ne‟e. No lahaluha hato‟o mós agradese wai‟n ba:
1. Maknifiku Rector Universidade da Paz Prof. Dr. Lucas da Costa SE.,
M.Si.
2. Dr.Domingos CBBM Gomes Ms hanesan Decano Fakuldade Tecnolojia
Agrikola.
4. Eng Paulino da Costa Sarmentu . hanesan hau nia examinador Segundu.
5. Eng. Amenica Machado Fernandes, M.P.Agr hanesan hau nia Examinador
Terseiru durante ne‟e fo nia motivasaun
liu husi bibingan proposal ida ne‟e, ao mesmu tempo hanesan hau profesora
durante motiva hau.
6. Ba Componente
hotu-hotu hau labele temi ida por ida, ne‟ebe fó ajuda buat hotu liu husi
suporta material, mental no spiritual inklui matenek no motivasaun mai hau
durante hakerek proposta ida ne‟e.
Iha
preparasaun no hakerek Tese ida ne‟e, hau sente katak seidauk lo‟os no dala
ruma mós informasaun balun la akumula iha ne‟e, tamba ne‟e hau ho laranluak
husu ita bo‟ot sira nia kritika no sujestaun ka hanoin ne‟ebe konstrutivu husi
leitor (le‟e nain) sira, hodi bele dezenvolve hau nia Tese ida ne‟e sai
perfeitu no diak liu tan iha futuru. Hau hein katak Teseida ne‟e bele fo
benefisiu ba leitor sira ne‟ebe presiza.
RUJUMU (ABSTRAK)
ESTUDU EFETIVIDADE BA IMPLEMENTASAUN LEI TARABANDU BA KONSERVASUAN
FLORESTA
IHA SUKU LEOLIMA, POSTU ADMINISTRATIVU
HATO-UDO MUNISIPIU AINARO, Husi Jose da S. Araujo, N.R.E.
15.06.02.053.
Orienta Husi
Eng.Paulino da Costa Sarmento,
M.Agr. ho Eng.Amenica
Mechado, MP.
Tara bandu hanesan kultura Timor Oan
nian ne’ebé mak atu regula no haforsa Lei Komunidade nian hodi hadok konflitu
komunitariono no mos atu regula Komunidade atu labele estragus Ai-laran no
rekursus sira seluk. Iha Tara-bandu ne’e hala’o iha Territóriu Timor- Leste kada miunisipiu sira
iha Timor-Leste. Tara bandu
ne’e rasik hala’o nini prosesu rituál mak atu regula relasaun ema ho ema seluk, regula ema ho natureza, no
regula ema ho estadu hodi nune’e
ema hotu bele kumpri no respeitu malu tuir kultura Timor nian.Iha prosesu
tarabandu ne’e mos la ses husi konservasaun katak atu Proteje no kuidadu rekursus sira ho responsavel ou hanaran(Conservation) iha relasaun ho rekursu natureza
ne`ebesignifikante hanes:preservasaun, jestaun floresta, no kultura sagradu iha parte seluk nia fo definisaun ba konservasaun iha parte tolu mak: Preservasaun
ba rekursu natureza sira, aproveitamentu ba rekursu natureza uza
ho matenek, no utilizasaun ba rekursu natureza tenke ho konsiensia. Iha prosesu Konservasaun rekursu natural (Conservation) katak jestaun ba rekursus natural ho matenek ba prinsipiu sustentabilidade, no konservasaun mos signifika preservasaun no jestaun
planeada ba rekursus natural ne’ebe ekilibriu ho sustentavel entre
diversidade sira ba prosesu evolusaun iha ambiente ida. Objetivu
husi peskiza
ida ne’e mak atu
buka hatene kona
ba efetividade lei trabando ba konservasaun floresta iha Suku Leo Lima Postu Administrativu HatoUdo Munisipio Ainaro. Metodu ne’ebe
utiliza iha peskiza ida ne’e Peskiza deskritiva hanesan métodu ida ne'ebé tenta
atu esplika kona-ba objetu peskiza hodi deskreve faktu sistemátiku tuir
situasaun no kondisaun komunidade nian iha Suku Leolima, iha peskija ne’e
peskijador sei Foti Amostra husi Uma kain 940 husi 5% hodi Buka hatene kona ba
implementa tarabandu iha Suku Leolima ba iha Konservasaun Floresta .
Liafuan
Save: husi Tarabandu bele Fortifika Konservasaun Floresta
INDISE
PAJINA
TITOLU..................................................................................................... i
PAJINA
APROVASAUN....................................................................................... ii
PAJINA
LEGALIZASAUN................................................................................... iii
PÁJINA DEDIKASAUN....................................................................................... iv
LEMA....................................................................................................................... v
BIOGRAFIA........................................................................................................... vi
LIA MAKLOKEK.................................................................................................. vii
INDISE.................................................................................................................... ix
KAPITLU
I
1.1
Introdusaun......................................................................................................... 1
1.2 Formulasaun
Problema........................................................................................ 4
1.3 Objetivu
Peskiza................................................................................................. 4
1.4 Benefisiu
Peskiza................................................................................................ 4
1.5
Limitasaun Peskiza............................................................................................. 4
KAPITLU II
2.1.
Difinisaun husi Tara-bandu................................................................................ 7
2.2 Funsaun husi Tara-bandu.................................................................................... 8
2.2.1
Signifika Tara-bandu.................................................................................... 9
2.2.2 Klasifikasaun Tara-Bandu Entre Fatin Rurais no Urbana.............................. 10
2.2.2.1 Tara-Bandu iha Fatin Rurais....................................................................... 10
2.2.2.2
Tara-Bandu iha Fatin Urbana..................................................................... 11
2.3 Relasaun
Lei Tara-bandu ho Lei Timor Leste ................................................... 11
2.3.1
Relasaun ho Lei Baze Ambiente ................................................................. 12
2.3.2 Relasaun ho Dekreto lei Florstal..................................................................... 12
2.4 Difinisaun Konservasaun................................................................................... 13
2.5 Difisisaun Floresta............................................................................................. 13
2.5.1 Potensia Floresta............................................................................................. 15
2.6
Analiza Sosio Ekonomiku Komunidade............................................................ 15
2.7
Faktores ne’ebe Mak fo impaktu ba iha Floresta............................................... 15
2.7.1
Fator sosio ekonomiku.................................................................................... 16
2.7.2
Fator Edukasaun no koinesimentu.................................................................. 16
2.8
Konseptu Fundamental ..................................................................................... 16
KAPITULU
III
3.1. Fatin No Tempu Peskiza................................................................................... 18
3.2.1.
Material........................................................................................................ 20
3.2.2. Equipamentos................................................................................................ 20
3.3 Difinisaun
Konseptual....................................................................................... 20
3.3.1. Trarabandu.................................................................................................... 20
3.3.2.
Konservasaun............................................................................................... 20
3.3.3. Konseitu
Floresta.......................................................................................... 20
3.4 Definisaun
Operasional...................................................................................... 21
3.5 Tipo Peskija........................................................................................................ 21
3.5.1
Peskija
Deskritivu......................................................................................... 21
3.5.2
Difinisaun
Dadus......................................................................................... 22
3.5.2.1.
Dadus Primaria........................................................................................... 23
3.5.2.2. Dadus Sekunder......................................................................................... 23
3.6 Métodu kolekta dadus....................................................................................... 23
3.7
3.7.Diagrama
dadus ................................................................................................ 25
3.8.Teknika
Analisa Dadus...................................................................................... 25
3.8.1.
Populasaun
.................................................................................................. 25
3.8.2. Amostra....................................................................................................... 26
3.9.Definisaun SWOT............................................................................................. 27
3.9.1. Funsaun Swot ............................................................................................. 27
3.10. Kualidade estandarnizasaun........................................................................... 28
REFERENSIA
KAPITLU I
LIAN DAHULUK
2.1
Introdusaun
Timor-Leste nu’udar Nasaun foun, hahú’u nia Polítika
Administrativa Transitória iha Misaun Nações Unidas (UNTAET) nia okos durante
tinan rua ho balun nia laran no ikus mai iha loron 20 fulan
Maio tinan 2002, Timor-Leste hetan soberania total liu husi
Polítika Restaurasaun Indepedensia.Koalia
konaba dezenvolvimentu ita bele hatene nu’udar prosesu ou esforsu ida atu
hadi’a buat ne’ebé ladun diak ba diak liu, ou hamosu buat foun ba vida moris
komunidade. Prosesu dezenvolvimentu ne’ebé
hatur durante ne’e, seidauk responde nesessidade komunidade nian,
kondisaun akontese tamba fó deit benefisiu ba ema ka grupu balun deit.
Ekonomiku Timor-Leste agora dadaun sei depende liu ba
iha petroleu no gas,iha parte suluk mak seitor Agrikultura mos iha rekurus
hanesan Floresta, tuir stastika Nasional floresta ou Ministeiru Agrikultura,
Floresta no Peskas Republika Demokratiku Timor Leste (2005) halo eksportasaun
Ai-kameli 80 ton ba nasaun Korea ho japaun ho folin $.8.00 Us kada kilograma ou
Us$.640.000 konveter ba Rp.8.512.000.000 (Domingos
CBBM Gomes 2017).
Liu husi dadus
estastika Nasional floresta ou Ministeiru Agrikultura, Floresta no Peskas
hatudu katak rekurus floresta iha valor ne’ebe mak Bo’ot Tebes, tamba ne’e ita
Presiza Atu halo Konservasaun ou prezerva ba foresta Hodi Garantia nia
Sustentavel ba Jerasaun Foun,ho ida ne’e mak peskijador hakarak hili topiku
peskija hanesan Tuir mai ne’e:
Estudu Ifetividade Husi Implementasaun Lei Tara-bandu Ba Iha Floresta Iha Suku
Leolima Munisipio Ainaro, Tara Bandu” mós parte ida husi
kultura Timor nian.
Tara bandu hanesan kultura Timor nia ne’ebé mak atu
bandu ka regulamentu tradisionál ida hodi regula komunidade atu labele halo arbiru.
Prosesu tara bandu ne’e hala’o iha
territóriu Timor- Leste kada miunisipiu sira iha Timor-leste.
Tara bandu ne’e rasik hala’o nini prosesu rituál mak
atu regula relasaun ema ho ema seluk,
regula ema ho natureza, no regula ema ho estadu hodi nune’e ema hotu bele
kumpri no respeitu malu tuir kultura Timor nian.
Tara bandu hanesan lisan ka lulik ne’ebé mak haluklik
husi lia na’in sira iha Timor laran tomak. prosesu atu halulik mak liu husi bua
ho malus nune’e mós lia na’in sira uza sira nia lian hodi halulik nune’e mós
uza animál hodi halulik tara bandu.
Aleinde ne’e baze fundamentál husi tara bandu mak
Atu proteze no kuidadu ai –horis no bee tanba ai-horis
mak atu kaer kalohan no udan been atu nafatin bele hatuun bee ba rai no ba bee
matan sira,Atu proteze animál fuik sira hanesan manu fuik, ka ai-laran
tuan,tanba ai laran tuan mak sai riku-soin ida ne’ebé importante tanba kriasaun
animal sira,Atu proteze rai fuik sira nune’e komunidade sira labele halo to’os
arbiru de’it tanba se komunidade balun halo to’os iha rai fuik ka ia-laran tuan
ne’ebé la permanente bele fó impaktu ba animál fuik sira tanba kada tinan sira
muda ba muda mai,Nune’e mós atu bandu ema labele estraga ambiente mak hanesan
sunu rai arbiru,tesi ai arbiru atu bele
protze riku soin timor nia labele mohu.
Tamba ne’e mak mudansa husi tara
bandu mak atu haburas fali ai laran tuan nune’e rai bele buras fali. Mudansa
signifikativu husi tara bandu mak hanesan tuir mai ne’e :
Ai laran tuan bele buras fila fali, Kauza
husi ema nia hahalok bele hamenus ona, Strutura tara bandu tradisionalmente
hala’o tara bandu ho nia funsionamentu di’ak aplika iha pratika tuir
dekalarsaun ne’ebé mak iha, Autoridade lokál( xefe suku,polisi
komunitáriu,administradór munisipiu no postu administrativu) mak apoiu hodi
implementa tara bandu ne’e, Desizaun sira ne’e hakotu husi estrutura
tradisional ba implementasau tara bandu ne’e ema halo tuir duni, Relasaun
sosiál nuudar maun-alin fetosan-umane sei forte,Apoiu husi entidade relijiaun
no sosiedade sivíl sira.
Iha prosesu tara bandu ne’e mak
komunidade balun kontra mak sei sansaun ba sira, sansaun hirak ne’e mak sei
multa tuir sala ne’ebé nia halo. Atu aplika sansaun ba ema ne’ebé kontra husi
estrutura tradisionál tara bandu nia hanesan lia na’in sira.
Aleinde ne’e ema ne’ebé mak atu kontrola tara bandu ne’e mak ema simu ona
instrusaun husi lia na’in sira katak nia mak atu kontrola ka seguransa ba area
hirak ne’ebé mak bandu tiha ona.
Bainhira komunidade balun hakarak atu tesi ia presiza husu lisensa iha
nia mak sira ba tesi ai maibe la arbiru, tesi iha sira nia area hanesan sira
nia (to’os no natar).
Tamba ne’e laiha
kontinuasaun husi parte kompotente hodi halo levantamentu de dadus, atu nune‟e
bele indentifika no hatene total populasaun hira mak halo esplora ba iha ai
horis iha area refere, Presisa tebes
halo levantamentu de dadus, tamba kada tinan iha mudansa ba dadus Floresta nian
ho ida ne‟e mak presiza halo levantamentu de dadus. Hodi hatene Floresta ne‟ebe
moris ho tipu espesies oin-oin mak eziste iha Iha Munisipio Ainaro Postu Administrativu Hato-udu
suku leo Lima, Tiur informasaun ka observasaun iha suku Leo-lima Munisipio
Ainaro agora dadaun komunidade sira defende liu ba iha sektor Agrikultura hodi
fo kontrubui ba iha ekonomiku familia nian, Maibe oihin loron Nakfilan a’an
husi ema nia konsiensia hodi halo esplora rekursus floresta la ho
responsablidade ho hasae degradasaun iha suku Leo-lima Munisipio Ainaro. Tuir
ovservasaun Iha suku Leo-lima Ohin loron
implementa ona Trabanbu ba iha komunidade sira hodi labe estragus ba iha
floresta ho kasa ainmal sira, Maibe Na realidade hatudu katak komunidade laiha
konsiensia hodi halo esplorasaun ba iha rekurus sira ne’e la ho responsavel ,Munisipio Ainaro Postu
Administrativu Hato-udo Suku Leo-lima hatudu katak iha Tinan hira liu ba suku
Leo-lima domia ho rekursus naturais.
Maibe to oihin loron la iha ona
tamba ema aumenta barak no nessesidade ema nian mos Aumenta hodi halo
espolorasaun ba rekursus sira ne’e, tamaba ne’e mak agora dadaun implementasaun
Lei Tara-bandu hodi hasae kuantidade rekursus Naturais no Biodiversidade.
1.2. Formulasaun Problema
1. Oinsa
Implementasaun Lei Tara-bandu Ba Konservasaun Floresta iha Suku Leo-lima?
1.3.
Objetivu Peskiza.
Objetivu
husi peskiza mak hanesan:
1. Atu buka hatene kona ba efetividade lei Trabando ba
Suku Leo-lima Postu Administrativu Hato-udo Munisipio Ainaro.
1.4. Benefisiu
Peskiza.
Benefisiu husi peskiza ida ne’e maka
hanesan;
1. Nu’udar referênsia ba Universitariu sira liu-liu hirak ne’ebé estudu iha Departamentu konservasaun
ba Floresta.
2. Hanesan
referênsia ba peskizador sira seluk ne’ebé iha relasaun ho Tópiku peskiza ida ne’e.
3. Rejultadu
peskiza ne’e sei fó benefisiu ba lideransa local atural iha prosesu
dezenvolvimentu komunitáriu partikularmente ba Suku leo-lima
4. Atu
hatene detallu konaba impelementasaun lei Tara-bandu ba konservasaun floresta
ba suku Leo-lima
5. asumi knar
nudar estudante universidade tenki hatene pilaras akademiku nia Aprende
Peskija,no ajensia Trasnformador Cntrolu
Problema Sosial.
1.5.
Limitasaun Peskiza
Husi introdusaun no formulasaun problema iha leten hakerek nain hodi fó
limitasaun Peskiza ida ne‟e maka; atu hare deit ba implementasaun lei Tara-bandu
ba inklui hare mos ba iha konservasaun floresta iha suku leo-lima
Postu-administrativu Hato-udu Munisipio Ainaro.
Tabela 1.1. Orijinalidade Peskiza
No
|
Naran/Tinan
Peskijador
|
Titulu
Peskija
|
Metode
Peskija
|
Rejultado
Peskija
|
1
|
Belun | The Asia Foundation 2013
|
Trabandu ho ninia papel ba prevensaun konflitu iha komunidade Timor
leste
|
SWOT
|
Bazeia ba informasaun ne’ebé halibur
liuhusi peskiza idak ne’e, iha ne’e halo lista ba parte lima, uzu
Efetividade tara-bandu ba prevensaun
konflitu. Rekomendasaun iha parte VII halo identifikasaun ba kada
Tipu autór–oinsá
loloos sira bele oferese kontribuisaun ba realizasaun objetivu sira iha
programa AtReS.
·
Konsiderasaun ba Kontestu
Lokál no Kulturál
·
Fasilita Properidade Komunidade no Partisipasaun Grupu Marjinalizadu
·
Fornese
Apoiu Finanseiru no Tékniku ne’ebé Adequadu
·
Prátika Komunikasaun no Koordenasaun Transparénsia
·
Garantia/Asegura-Konflitu Sensível iha Implementasaun no Sosializasaun
|
2
|
Suhartini
(2009)
|
Kajian
Kearifan Lokal
Masyarakat
Dalam
Pengelolaan
Sumberdaya
Alam dan
Lingkungan
(Jurnal)
|
SOWT
|
Keanekaragaman
pola – pola adaptasi terhadap lingkungan hidup yang ada dalam masyarakat
Indonesia yang diwariskan secara turun
- temurun
menjadi pedoman dalam pemanfaatan sumberdaya alam. Kesadaran masyarakat dalam
melestarikan lingkungan dapat ditumbuhkan secra efektif melalui pendekatan
kebudayaan. Jika kesadaran tersebut dapat ditingkatkan, maka hal itu akan
menjadi
kekuatan yang
sangat besar dalam pengelolaan lingkungan. Dalam pendekatan kebudayaan ini,
penguatan modal sosial, seperti pranata sosial-budaya, kearifan lokal dan
norma-norma yang terkait dengan pelestarian lingkungan hidup penting menjadi
basis yang utama.Tantangan yang dihadapi oleh oleh kearifan lokal yakni,
jumlah penduduk, teknologi modern dan budaya, modal besar, kemiskinandan
kesejangan. Untuk mengurangi potensi konflik di masyarakatdalam pengleolaan
sumberdaya alam maka pendekatan pengelolaan sumberdaya alam berbasis
masyarakat (CBNRM), merupakan strategi pengelolaan sumberdaya alam hayati
dimana masyarakat berpartisipasi dalam menanggulangi masalah yang mempengaruh
pengelolaan sumberdaya hayati.
|
3
|
Ratna
Indrawasih
(1995)
|
Sasi
di Maluku; Eksploitasi
Sumberdaya
Alam Secara
Arif.
|
SWOT
|
Kearifan
masyarakat dalam mengeksploitasi sumberdaya alam
dengan
mempraktikan sasi maka masyarakat dapat secara teratur
memperoleh
kesempatan menikmati kekayaan alam yang ada.
Karena dengan
sasi memberi kesempatan berkembangbiak terhadap
apa yang
mereka peroleh sehingga kekayaan alam tersebut dapat
tetap lestari dan dapat diwariskan
pada generasi selanjutnya.
|
KAPITLU
II
FUNDAMENTU TEORIA
2.1.
Difinisaun husi Tara-bandu
Tuir (Sibarani (2012) Mosaun
kona-ba Tara-bandu hanesan formasaun ida atu eleba koñesimentu ne'ebé rai-nain
iha komunidade ne'ebé mai hosi komunidade lokal sira atu regula orden moris
komunidade nian nia valór kultural.Tuir (Rajib,
S. 2008. Tara-bandu
ne,e hanesan atu redus resiko ou dejastra iha ita nia komunidade liu liu atu
hasae rekursus humanus ou bele aumenta unidade iha biaro, Tuir (Suyono Suyatno, 2013).Trabandu hanesan Matenek lokál
sira nian ne'ebé mak hanorin husi jerasaun ba jerasaun hanean kostumi ou
kultura ida ne'ebé tenke halo tuir hahalok, Suku idak ida nian kultura ida
hanesan ninia trademark no matenek lokál sira ne'ebé hahu husi Jerasaun ba jerasaun.
Husni Thamrin. (2010).esplika iha unidade komunidade
ida-idak ne'ebé forma nasaun ida, kiʼik ka boot eskala, sei iha prosesu
formasaun no dezenvolvimentu ba kultura ne'ebé funsiona hanesan identidade
nasaun nian. Tuir Kartini Kartono (1994:33) lideransa hanesan individu ida ne’ebé iha
abilidade no espesialidade ida, área ida, hodi nune’e bele fo influênsia ba ema
seluk hodi hamutuk hala’o aktividade refere, atu atinji objetivu ne’ebé iha.
Tara-bandu
mak ita-nia bei'ala sira iha vida valór sira-ne'ebé mak fused iha forma relijiaun,
kultura no ninia liman-rohan. Iha sosiedade atu adapta ba sira-nia ambiente ho
dezenvolvimentu dezenvolve matenek ida ne'ebé hala'o duni koñesimentu ka ideia,
ekipamentu, ne'ebé kombina ho norma sira ne'ebé tradisionál, valór kulturál,
atividade sira ne'ebé halo jestaun ba ambiente utilizasaun ne'ebé sufisiente ba
ninia moris presiza (Suhartini, 2009)
Se imi haree iha evolusaun umanu
relasaun ho natureza iha tempu uluk tiha ona forma relasaun harmonia ne'ebé
hanaran cosmism bolu, ka bainhira ema sira ne'ebé buka atu moris tuir natureza Rustaman,
N. Y. 2015. Hanoin ema
iha tempu neʼebá, natureza mak santu-boot tanba nia iha atu mantein tan neʼe,
nia la estragu naturál mosu no iha konsekuénsia negativu ba ema sira-nia an.
Realiza ideia ida-ne'e, ema ne'ebé kria
saida mak Famali-Famali ka étika atua no komporta-an ba natureza. Grupu étniku
liu iha nasaun ida ne'e iha regulamentu sira ne'ebé refere ho matenek
meiu-ambiente (Suhartini, 2009).
Santosa (2011), esplika katak
kestaun ne'ebé mak konsidera iha agora no futuru ida kona-ba kualidade kona-ba
jestaun ambiente ne'ebé moris liuhosi actualization re matenek lokal iha
hakbi'it komunidade. Matenek lokal hanesan koletivu komunidade nian, sei
funsiona hodi prevene arrogance no umanu-teen iha aproveita buat neʼebé rekursu
naturál lahó prezervasaun moris estragu.
2.2. Funsaun
husi Tara-bandu
Tuir (Asia Foundation | Juñu 2013) Tara-bandu hodi fó kontrolu
entre relasaun sosiál umana nian iha aspetu sosio-kulturál, ekonomia no
polítiku. Aplikasaun iha aspetu Sosio-kulturál, halo ema atu toman ba respeitu
valores kultura nu’udar baze legál ba kria lei kustumariu iha regulamentu
tara-bandu, no uza lei ida ne’e hodirezolve kazu sosiál sira ba
minimiza ka redus ba eskalasaun konflitu iha komunidade. Porezemplu,bandu
ema atu labele halo violasaun ba ema nia direitu moris hanesan (book ema nian
feen, la’en no oan feto, violénsia seksuál, violénsia fíziku hanesan (baku, oho
etc), violénsia doméstika relasaun ho sistema barlake husi aspetu fetosaa-umane
etc.
Tuir
(Suyono Suyatno, 2013). Funsaun husi Tara-bandu hodi fó
kontrolu ba relasaun sosiál umana ho balada nian. Aplikasaun iha aspetu ne’e
refere liubá hahalok ema ba hasoru balada/animál ne’ebé sira hakiak no animál
fuik sira iha universu (rai leten, bee no tasi laran). Katak bandu ema atu
labele halo asaun hanesan tuir mai:Na’ok ema seluk nia sasan (balada); oho ka
halo kanek ema nia animál hakiak no animál fuik iha ai-laran; bee-laran no
tasi-laran. Akordu ba kesi ka halo lutu ba animál hodi labele tama noestraga
ema nia aihan iha to’os/natar (plantasaun). Akordu ba oho animál ba halo lia
kultura (liamate no lia-moris) iha sistema fetosaa-umane; akordu komún ho
regulasaun ba kasa animál fuik iha ai-laran, akordu komún ba uza metodu peska
(labele uza pestisida ka so’e bomba ba ikan iha tasi ka mota hodi hamate
bioversidade ikan ka animál) no mós area autorizasaun peska iha tasi no
seluseluk tán.
Tuir (M.
Munandar Soelaeman, 2007:62) Tara-bandu uza nu’udar lei
tradisionál hodi fó kontrolu ba relasaun sosiál umana ho natureza ka regulasaun
hodi tau matan ba meiu ambiente ka aihoris atu ema umana bele orienta no uza ba
nia nesesidade moris. Porezemplu, bandu ema atu labele halo asaun hanesan
(sunu-rai no tesi ai-horis arbiru iha foho, mota ninin no tasi ibun). Halo
konkordansia komún entre komunidade bairo – Cross Villages Boundary (liña
fonteira suku) porezemplu, uza fatin/area ba hakiak animál (karau, bibi, kuda
etc.) nian hodi labele estraga ambiental naturál ninian. Labele na’ok ema nia
ai-horis, ai-han iha to’os/natar laran no sasan lulik hanesan (fatuk, ai-toos
etc). Akordu hodi uza fatin ba halo to’os/natar husi suku tolu ka liu ne’ebé
baliza ba malu atu uza rekursu bee husi area/bee-matan ida hodi produs rekursu
importante hanesan (produtu agrikultura hare/batar etc.) relasaun ho modelu
sistema irigasaun komún. Fatin ba ailaran fuik no akordu komún ba kasa animál fuik
iha ailaranbee-laran no tasi laran ho metodu kasa ne’ebé mak la autoriza
hanesan (labele uza aimoruk pestisida ba ikan, boek, tuna etc.) hodi estraga
meiu ambiente. Labele kee fatuk iha fatin ne’ebé iha ameasadu ba rai-monu
(landslide), labele soe fo’er domestik arbiru ba estraga meiu ambiente no
seluseluk tán.
Diferénsia uitoan
ho(‘Lia-na’in Lauhata Bazartete Likísa Sr. Jose Correia 2013), funsaun
tara-bandu fahe ba parte tolu, ezemplu
(1. Regulariza relasaun entre ema ho natureza
2. Regulariza relasaun entre ema ho ema;
3. Regulariza entre ema ho Estadu’)
2.3.Relasaun
Lei Tara-bandu ho Lei Seluk iha Timor Leste
Republika
demokratiku de Timor leste na Constituisional da RDTL
Artigu
61
(Meiu-ambiente)
1. Ema hotu-hotu iha
direitu atu moris iha ambiente ema moris nian ne’ebé moos,
Nabelun di’ak hó natureza, no iha obrigasaun atu proteje no halo di’ak ba jerasaun
loron ikus nian
2.
Estadu rekoñese katak iha nesesidade atu tau matan didi’ak no fó valór ba
ita-nia rain nia riku-soin.
3.
Estadu tenki fó-sai buat ne’ebé mak sei halo atu defende natureza maibé sei
hodi hala’o mósnia ekonomia.
2.3.1.
Relasaun
ho Lei Baze Ambiente
3. DECRETO
LEI No 26/2012 Artigu 8.
Tara-Bandu
1.
Lei
ida-ne’e rekoñese, tara Bandu nia importánsia enkuantu kustume integrante
kultura Timor-Leste nian no nu’udar mekanizmu tradisionál reguladór ba relasaun
entre ema no ambiente iha nia sorin-sorin.
2.
Bele
lori ba asaun Tara Bandu, tuir rituál estabele ona hosi direitu be moris metin
ona iha fatin ne’ebé hakarak atu konserva no promove ambiente no prezervasaun
uzu sustentavel rekursu naturál sira, bainhira asaun sira-ne’e kompativel ho
objetivu no prinsípiu ne’ebé estabelese iha lei ne’e
3.
Bele
lori ba asaun Tara Bandu ida nian, tuir termu artigu ne’e, Governu tenki
garante efetiva protesaun iha área envolvida.
2.3.2.
Relasaun ho Dekreto lei Florstal
LEI
N.º 14/ 2017 de 2 de Agosto
REGIME
GERAL DAS FLORESTAS
A Constituição da República incumbe o Estado de
garantir e promover os direitos e liberdades dos cidadãos, garantir o desenvolvimento
da economia e o progresso da ciência, proteger o meio ambiente e preservar
os recursos naturais, e afirmar e valorizar a personalidade e o património
cultural do povo timorense. Neste desiderato, a Lei de Bases do Ambiente,
aprovada pelo Decreto-Lei n.º 26/2012, de 4
de julho, veio estabelecer os parâmetros normativos essenciais para o desenvolvimento
e aperfeiçoamento de um corpo jurídico consistente, no âmbito da conservação e
proteção dos componentes ambientais, nomeadamente a água, o mar, o solo e o
subsolo. No contexto de desenvolvimento desse enquadramento legislativo
ambiental, as florestas, pela biodiversidade que contêm, pelo seu papel na
recuperação e reabilitação dos solos
Degradadus e na conservação dos recursos
hídricos, e pelo seu valor social, cultural, espiritual e potencial económico,
apresentam-se como centrais no alcance dos objetivos do Estado e no
preenchimento do direito à proteção do ambiente consagrado no artigo 61.º da
Constituição da República.
2.4.
Difinisaun Konservasaun
Tuir Utami iha tinan (2018) Konservasiaun (conservation) iha relasaun ho rekursu natureza ne`ebe signifikante hanesan: “preservasaun, managemento,
ancare of natural and cultural recource. No tuir
Ian Campbell (1972) ,iha parte seluk nia fo definisaun ba konservasaun
iha parte tolu mak:
1. Preservasaun
ba rekursu natureza sira
2. Aprobeitamentu
ba rekursu natureza uza ho matenek
3. Utilizasaun
ba rekursu natureza tenke ho konsiensia (wise use )
Konservasaun mak hanesan mai husi
lian (inggrish) conservation ka
proteje kualker rekursu nebe mak iha ejisti ita nia rai laran.Konservasaun mosu
iha tempu uluk to agora ita sei kontinua hela,tuir seiensia ne’ebe husi matenek
nain ida ho naran THEDODORE ROOSEVELT.,1902 kolia kona ba oinsa ita atu konserva ita nia rekursu ho di’ak atu bele grantia ba future (Dewebroto.,1995). Konservasaun rekursu natural (conservation) katak jestaun ba rekursu natural ho matenek ba prinsipiu sustentavilidade Konservasaun mos signifika preservasaun no jestaun planeada ba rekursu natural ne’ebe ekilibriu ho sustentavel entre diversidade ba prosesu evolutiva
iha ambiente ida (Riva, 2004).
2.5 Difisisaun
Floresta
Tuir (FAO 2000) katak ai-laran iha área sira ne'ebé kobre
husi ai-hun bo’ot no canopies liu hosi 10% no área hektár 0.5 liu. Ai sé-nia
órgaun tenke tenki pelumenus 5 metru hanesan ema adultu sira. Horis nudar
fenormena natureza ida iha nia, abut ne'ebe fo benifisio ba ema inclui seres
vivos seluk hodi bele proteje rai timor la,ka manten existensia recursus ai horis
nian. Tuir avó-feto nain balun iha frog iha ne'e tempu Ai-Horis iha nia hun ida
ne'ebé mak investentu claru ho naruk metru 8 ho nia diameter sosa 20cm. Kona-ba
klasifikasaun kontinua sai nu'udar fatór defenitiva istória pasadu, idade uluk
nian kona-ba:
Lei n. º 5 1967, floresta mak define hanesan sa'e kampu ida
kona-ba ai-hun ne tomak nu'udar parseria ida moris vida naturál no ambiente
naturál nia. Definisaun ba floresta ba péritu floresta ida ne'e katak floresta
mak komunidade biolójika ne'ebé domina husi ai-hun perennials. Konsidera katak,
bazeia ba
Halibur ai-hun ne'ebé mak categorized hanesan ai-laran se
grupu ida kona-ba ai-hun canopy metin hela. Tanba floresta mak define hanesan
asosiasaun, entaun entre tipu ida kona-ba ai-hun no tipu sira seluk kona-ba
ai-hun iha neʼe sei sai independente. Floresta sei mós iha kompetisaun entre
membru sira ne'ebé hela besik hamutuk.
Floresta mak ekosistema naturál ida ne'ebé alkansa ona
ekilíbriu climax ida no komunidade ne'ebé boot nian kapasidade atu hanesan husi mudansa ne'ebé sira hetan terus, hanesan
sira la liu limite sira ne'ebé tolerable. Floresta mak la ne'be ida halibur ai
ne'ebé mak sira uza deʼit husi liga produtu,
maibé,
ai-laran ne'ebé mak asosiasaun moris ida kona-ba natureza biolójika ka komunidade
nian ne'ebé kompleksu kompostu hosi ai, shrubs, understorey, rai, animál no
microorganisms naturál ba ambiente. Floresta hanesan funsaun ekosistema ida:
Ba mantein balanciu sistema ekolojia ambientál, armazén
armazenamentu Germplasm, degradasaun rai Maintaining no erozaun, fonte liga
Industriál no sawmills lokal, Fonte ba rezultadu ba populasaun lokál, no
peskiza.
Floresta mak importante tebes ba moris iha mundu, liu-liu ba
jerasaun sira futuru nian sira-nia moris. Erru iha jestaun florestál signifika
torturing ita-nia futuru jerasaun foun sira-nia moris. Atu prevene sala iha
jestaun florestál, funsaun florestál tenke estuda no komprende holistically
(intact).
Nuneʼe, ita presiza estuda merologically florestál (haree
parte ninia) atu antesipa aspetu sira ne'ebé bele hamosu havoc atu moris.
Deskrisaun barak kona-ba Komprensaun Floresta Bazeia ba Peritu, husu boot sei
útil.
2.5.1
Potensia Floresta
Tuir (Abdul
Hadjranul Fatah, Abdul Mun’im, Arifin 2014) Potensiál rekursu Florestál área florestál iha
florestál naun-liga produtu ne'ebé bele utiliza no ai sira ne'ebé potensiál. Ai
tipu ne'ebé hetan iha area ne'eba, liu-liu: meranti ai, kapurnaga, keruing. Iha
tempu uluk komunidade uza ai atu nesesidade pesoál sira hanesan hakbit uma,
halo jukung (ró tradisionál) no ai‐sunu.
Balu kona-ba potensiál ba naun-liga
rekursu naturál sira sei sai ema uza husi tempu uluk dehan toʼo agora sira iha
forma gemor lanu (ai-hun lanu)), sap-getahan (pantung, damar no sap nyatu) no
floresta bani-been.
2.6 Analiza Sosio Ekonomiku
Komunidade
Métodu atu
analiza nesesidade (nesesidade avaliasaun) mak halo nuneʼe nia bele sukat iha
nivel disparidade ne'ebé mosu iha estudante sira ne'ebé aprende hosi saida mak
sei no saida mak iha ona hetan. Kona-ba sukat lakuna, ema análize ida tenke
hetan reportajen ka kbiit atu hatene kona-ba problema sira ne'ebé hasoru balu.
Funsaun presiza avaliasaun tuir Marisson (2001:27), liuliu:
·
Identifika
nesesidade sira ne'ebé mak relevante ba servisu ka knaar agora,
·
Hanesan
problema saida mak afeta ba rezultadu aprendizajen nian.
·
Identifika
nesesidade urjente sira ne'ebé relasiona ho finansa,
·
Seguransa
no asuntu sira seluk ne'ebé interfere ho servisu ka ambiente edukasional nian.
·
Aprezenta
prioridade ba halo selesaun ba asaun.
·
Fornese
baze dadus ba analiza efetividade aprendizajen.
2.7. Faktores ne’ebe Mak fo impaktu
ba iha Floresta
Tuir Khaerul
(2006) katak, Faktor ne‟ebe fó impaktu ba kondisaun Floresta ne’e nia iha fatin
refere, mak hanesan: Faktor Sosia Ekonomia no Faktor Nivel Edukasau no
konhesementu komunidade nian ba konservasaun natural.
2.7.1.
Fator sosio ekonomiku
Tuir
(Sitorus 2000) estatus sosio ekonimia ne’e hanesan komunidade sira nia
partisipasaun iha vida ekonomia nian iha parte negosio no hara ba parte moris
ema idak idan nian, engeral iha Suco Leo-lima moris nudar sector agrikultura.
Iha limitasaun area ne‟ebe mak komunidade sira utliza rai hodi halo aktividade
agrikultor nian hanesan halo to‟os, ho aktividade ida ne‟e mak komunidade sira
esplora rekursu ai horis nian ne‟ebe mak eziste.
2.7.2.
Fator Edukasaun no koinesimentu
Tuir (Lisbijanto Herry (2013:23), iha dalan ba edukasaun mak
ita ema nian atensaun makas hodi asesu ba edukasaun hodi dezenvolve iha nia ann
iha suku
leolima ne‟ebe eziste ho potensia rekursu ai horis, ho ida ne‟e bele
indentifika total numeru edukasaun iha fatin refere. Hodi analiza ba situasaun
real komunidade nia konhesementu.
2.8 Konseptu Fundamental
Konsetu fundamentu nudar lala‟ok skematika ida kona
ba aktividade hodi anota dadus pupulasaun nian iha Suku Leo-lima nia laran, ho objectivu peskizador nian tenta
atu buka hatene impelmentasaun lei Trabandu ne’ebe eziste iha area refere . Iha hanoin ne‟e
hakarak buka hatene regulamentu husi impelmentasaun Tara bandu, ligadu ho
problema ne‟ebe iha, tamba iha peskiza ida ne‟e ho hanoin atu buka hatene
dependensia komunidade ba iha area Floresta . Presiza tau atensaun hodi hadia
area konservasaun bazeia ba estratejika husi komponente ne‟ebe iha
responsabilidade ba area refere, hodi garatia kondisaun b area floresta nian iha sustentabilidade, propektividade
husi peskiza ne‟e mak hatutan no habelar liu husi rejultadu peskija ne’e honi
haforsa lei Tara bandu Iha suku Leo-lima.
KAPITULU III
METODOLOZIA PESKIZA
3.1.
Fatin No Tempu Peskiza
Peskiza ida ne‟e atu halo estudu
efetividade ba iha implementasaun Lei Tara-bandu ba iha Konservasaun Floresta
durante fulan ida nia laran hahu husi fulan juilo 2019 to‟o remata iha Suco Leolima Postu Administrativu
Hato-udo Munisipiu Ainaro, maibe peskiza
ida ne‟e fokus liu iha area Suco Leolima
ho total Luan hamutuk 124.76 km2
1. Parte Norte baliza ho Suku Suru-Caraik
2. Parte sul baliza ho Tasi
3. Parte leste baliza ho Suku Foho- Ai-lico
4. Parte oeste baliza ho Suku Casa
Fatin peskiza ne’ebè peskiza nain hili hodi halo
monografia ida ne’e mak hanesan estudu efetividade ba implementasaun lei
Tara-Bandu ba konservasaun Floretsa , iha suku leo-lima Postu Administrativu
Hato-udo Munisipio Ainaro Peskiza ida ne’e halao durante fulan ida (1) komesa
husi data. 25 fulan Juilho 2019 to iha data. 25 Fulan Setembro 2019. Iha
peskija ne’e atu hare deit ba iha Aldei sanulu mak hanesan
Suku Leolima
|
|||
No
|
Adeia
|
Total Uma Kain
|
|
1
|
Aimerleu
|
Lesse
|
940
Tuir sensus 2015
|
2
|
Dausur
|
Luro
|
|
3
|
Goulau
|
Nuno Boco
|
|
4
|
Grotu
|
Raesoro
|
|
5
|
Hutseo
|
Suru-Craik
|
3.3. Material no Ekipamentus
3.3.1. Material
Material ne’ebe atu uza iha terenu mak hanesan : kaderno,
lapizeira no kusiner
3.2.2.
Equipamentos
Equipamentos
ne’ebe mak atu uza hodi hala’o peskiza iha terenu mak hanesan tuir mai ne’e: Camera,
Kadernu, Lapizeira no seluk tan.
3.4. Difinisaun Konseptual
3.3.1 Trarabandu
Tara-bandu nudar regulamentu
Komunidade nian atu aselera dezenvolvimentu iha suku nian hodi garantia
sustentavledade iha suku no Tara-bandu hanesan lei komunidade ida nian hodi
oraganiga komunidade sira atu moris tuir regulamentu ne’ebe mak estabelse tia ona
tuir matenek nai ho naran
3.3.2
Konservasaun Tuir Utami iha tinan (2018) Konservasiaun (conservation) iha relasaun ho rekursu natureza ne`ebe signifikante hanesan: “preservasaun, managemento,ancare of natural and cultural recource. No tuir
Ian Campbell (1972) ,iha parte seluk nia fo definisaun ba konservasaun iha
parte tolu mak:
4. Preservasaun
ba rekursu natureza sira
5. Aprobeitamentu
ba rekursu natureza uza ho matenek
6. Utilizasaun
ba rekursu natureza tenke ho konsiensia (wise use )
3.3.3 Konseitu Floresta
Komprensaun
kona-ba ai-laran tuir FAO (2000) katak ai-laran iha área sira ne'ebé kobre husi
ai-hun bo’ot no canopies liu hosi 10% no área hektár 0.5 liu. Ai sé-nia órgaun
tenke tenki pelumenus 5metru hanesan ema
adultu sira. Horis nudar fenormena natureza ida iha nia, abut ne'ebe fo
benifisio ba ema inclui seres vivos seluk hodi bele proteje rai timor la,
4
Existensia
recursus ai horis nian. Tuir avó-feto nain balun iha frog iha ne'e tempu
Ai-Horis iha nia hun ida ne'ebé mak investentu claru ho naruk metru 8 ho nia
diameter sosa 20cm. Kona-ba klasifikasaun kontinua sai nu'udar fatór defenitiva
istória pasadu, idade uluk nian kona-ba:
3.5.
Definisaun Operasional
Tuir (Singarimbun (1997) Definisaun operasional hanesan vizaun espesifiku ida
hodi indentifika aktividade peskiza ne‟ebe maka atu hala‟o iha terenu,ho
implementasaun Tara-bandu nian iha area
refere hodi halo observasaun no indentifika tuir tipo tipo husi Tara-bandu.
hanesan halo deskrisaun importante ba komunidade nian iha parametru kualidade
ne‟eb mak sai hanesan sasukat ida atu rekolha dadus husi Tara-bandu nian mak
hanesan tuir:
1) Regulamentu Tara-bandu
Atu hare ba
regulamentu husi Tara-bandu saida mak implementa iha area refere
2) Komnidade nia partisipasaun iha
Tra-bandu
Atu hare benefisiu
saida mak komunidade sira hetan husi Tara-bandu ne’e
3) Tara-bandu ba Ai-horis
Sansaun saida
mak foti se wainhira komunidade sira tesi ai ho sunu rai
4) Edukasun no kultura
Harea ba iha asesu ba iha edukasaun
no kultura iha Suku Leolima hodi halo estimasaun ba dadus ne’ebe mak iha.
3.6.Tipo
Peskija
Tipu
peskiza ne‟e ho karakteristika descritivu, tamba peskiza ne‟e sei halo
deskrisaun ba iha impelmentasauan lei Tara-bandu ba iha Konservasaun Floresta
iha Suku Leolima mmunisipio Ainaro.
3.6.1. Peskija
Deskritivu
Tuir
(Sukmadinata 2006) Peskiza deskritiva hanesan métodu
ida ne'ebé tenta atu esplika kona-ba objetu peskiza hodi deskreve faktu
sistemátiku, no karakterístika konaba implememta Tara-bandu ba konservasun
Floresta to iha ne’ebe.Tipu Peskiza deskritiva mak hanesan tuir mai ne'e:
Ø Peskiza Deskritiva ne'ebé uza kestionáriu no entrevista, hodi
rekolha dadus iha terenu hodi halo konkluzaun.
Ø Peskiza Deskritiva liu husi observasaun, dala ruma iha koleksaun
de dadus la hetan dadus ne'ebé adekuadu.
Ø Peskiza
deskritiva hanesan peskizaida ho objetivu atu deskreve fenomena ne'ebé eziste.
Fenomena ne'e forma hanesan atividade ida, ho karakterístika, mudansa,
relasaun, ne‟ebe diferensa entre fenomena ema no fenomena Peskiza deskritif.
Peskiza deskritiva la'os de‟it limitasaun ba problema ne'e hodi halibur no buka
dadus, maibé inklui mós analiza no interpretasaun kona-ba signifikadu husi
dadus.
3.6.2.
Difinisaun Dadus
Tuir (Bogdan iha Sugiyono, 2013:244).Analiza dadus ne'e
prosesu sistematikamente buka no buka dadus ne'ebé mak hetan hosi entrevista,
nota toʼos, no materiál sira seluk, atu nuneʼe sira bele fasil atu komprende,
no rezultadu sira bele hetan informasaun ba sira seluk.
ita
Hatene katak definisaun ba dadus ne'ebé mak tipu oin-oin kona-ba informasaun
ne'ebé hetan peskizador kona-ba objetu ne'ebé oras ne'e estuda hela. Dadus ne'e
importante tebes atu utiliza hanesan estudu ida kona-ba rezolve problema no
konkluzaun husi peskiza. Aleinde ne'e, dadus ne'e faktu empíriku ida ne'ebé
peskizador halibur atu rezolve problema ka hatán peskiza katak maromak seidauk
hatán pergunta sira. Komprende dadus tuir espesialista balun hanesan tuir mai
ne'e.
3.6.2.1.
Dadus Primaria
Tuir Umar (2003 56), hateten katak: dadus ne'ebé foti diretamente husi komunidade hanesan respondente resultadu ba
observasaun iha kampu peskiza ho resultadu Intervista atu hetan informasaun
ne’ebe aktual kona ba aktividade ne’ebe komunidade implementa
durante sira halao.
3.6.2.2.
Dadus Sekunder
Tuir Sugiyono (2005 62),hateten katak : Dadus Sekundáriu katak dadus ne'ebé mak hetan husi instituisaun sira ne'ebé relasiona ho topiku peskisador nian, no dokumentus ne'ebé tau hamutuk iha administrasaun suku. inklui dadus, estadu fíziku, sosiedade socio ekonómika no dadus
sira seluk iha relasaun ho objetu ba peskiza. Tuir Sugiyono dadus Sekundária ne'e la hanesan fonte dadus
ne'ebé fornese informasaun diretamente ba peskiza kobradór. No dadus sekundáriu
sai apoiu ida ba nesesidade ba dadus ne'ebé prinsipal hanesan livru.
Literatura, no leitura ne'ebé relasiona ho implementasaun lei Tara bandu ba
konservasaun Floresta.
3.7.Métodu
kolekta dadus
Tuir Sugiyono
(2013:224) téknika ba kolesaun dadus ne'e hakat liu estratéjiku iha peskiza,
tanba objetivu prinsipál hosi peskiza ne'ebé mak hetan dadus liu husi.
1. Kuisioner.
Katak teknika rekolla dadus ho maneira utilisa
lista perguntas hodi hato’o ba respondent bazeia ba titulo peskisador nian Implementasaun
Tara-bandu ba Konservasaun floresta suku
suku
leo-lima Postu Administrativu Hato-udo Munisipio Ainaro
2. Observasaun
Hanesan teknika ida ne’ebe peskisador uza hodi
bele tun direitamente ba iha fatin peskisa nia laran, hodi halao observasaun ba
Tara-bandu konservasaun floresta ne’ebe mak akontece iha suku leo-lima Postu
Administrativu Hato-udo Munisipio Ainaro.
3. Intervista
Hanesan teknika ida ne’ebe peskisador halo
intervista ba komunidade hodi hetan dadus husi respondent sira mak tuir
Sugiyono (2014) hateten katak intervista hanesan teknik ne’ebe akumulasaun
dadus husi peskisador para lori halo estudu ba dahuluk atu hatene formasaun
problema ne’ebe peskisador hakarak hatene saida deit mak respondente profundu
ho total ne’ebe oitua.
4. Dokumentasaun
Hanesan atu hetan dadus direitamente husi fatin
peskisa hanesan livru ne’ebe relevantes no dadus ne’ebe relevantes ho
peskisador nia titulo Implementasaun Tara-bandu ba Konservasaun
Floresta.
3.8.Diagrama
dadus
Tuir
(Jogiyanto H.M) diagrama
hanesan imagen ne’ebe mak ita hatudu ou publika sai hodi sai hanesan matadalan
ba siensia ruma ne’ebe mak seidauk deskbre
3.9.Teknika
Analisa Dadus
Tuir
Bogdan ho Sugiyono,
(2013:244).Analiza
dadus ne'ebé mak prosesu sistematikamente hetan no buka dadus ne'ebé mak hetan
hosi entrevista, no materiál sira seluk, atu nuneʼe sira bele fasil atu
komprende, no rezultadu sira bele hetan informasaun ba sira seluk
3.9.1.
Populasaun
Tuir Ridwan (2010) katak populasaun maka
objeitu no sujeitu neʹebé hela iha area ida hodi Prense kriteria atu fo
responde ba korelasaun problema peskizador nian sai hanesan alvo
peskiza. Bazeia ba total husi Chefe da familia ne,ebe mak hakerek nain
foti hamutuk 940 Familia husi representa iha Suku suku leo-lima Postu
Administrativu Hato‑udo Munisipio Ainaro sai hanesan trajeitu peskizador nian hodi foti no halo amostrasaun(sampel).
Arikunto (1998) untuk
mendapatkan persen berdasarkan kategoria diatas maka dapat Menggunakan rumus
menurut Arikunto S(1998). Adalah sebagai berikut.
3.9.2. Amostra
Tuir Miles Huberman no Sugiyono
(2011-246) sampel purposive ne'e hanesan téknika ba sampel fonte dadus ne'ebé
ho konsiderasaun balun. Ida ne'e partikularmente konsiderasaun, pur ezemplu,
ema ne'ebé konsidera atu hatene di'ak liu kona-ba saida mak ita hein katak, ka
dala ruma nia mak ukun-naʼin neʼe sei sai fasil liu ba peskizadór atu esplora
objetu ka situasaun sosiál tuir estudu.
Peskisa
sei foti representante amostra husi total populasaun mai husi komunidade suku suku leo-lima Postu
Administrativu Hato-udo Munisipio Ainaro ho total
uma kain 940 husi total uma kain refere peskizador foti amostra 35 sai hanesan
sampel ba peskiza ida ne’e. Formula ne’ebé mak uza hodi determina sampel mak: Slovin Riduwan (2010)).
FORMULA:
Informasaun:
TUK= total uma kain
S= sampel 5%
%=
total pursentu 100%
Respondente=.......?
Formulasaun lolos hodi halo
operasaun ba resultadu samplin mak hanesan tuir mai ne’e:
Dadus
TUK =940
S
= 5
%=100
R=…..?
3.10.
Definisaun SWOT
Tuir (Robinson dan Pearce (1997) SWOT hanesan forma ida atu analiza
sira-ne'ebé mak uza husi jestaun empreza ka organizasaun sira-ne'ebé
sistemátiku no bele ajuda iha negósiu kona ba prepara planu ida ne'ebé esperiénsia atu alkansa meta kona ba empreza ka organizasaun. Rua
kona-ba objetivu hirak ne'e ba objetivu ne'ebé naruk no kurtu-prazu.
Aleinde ne'e, análize SWOT bele mós interpreta maka hanesan
forma ida atu analiza situasaun no kondisaun sira ne'ebé mak deskritiva (hodi
fó estátua) kona-ba empreza ka organizasaun ida.
Analiza ida ne'e tau ba situasaun no kondisaun sira hanesan
fatór sira-ne'ebé mak input. No tuirmai ba entries fahe auxilia tuir sira nia
kontribuisaun ne'ebé refere.
Buat
ida ne'ebé presiza atu konsidera nia hanesan ba uzuáriu sira kona-ba análize
ida-ne'e, katak análize SWOT ne'be uza de'it hanesan análize ida, ne'e iha
intensaun atu deskreve situasaun ne'ebé mak enfrenta dezafiu empreza ka
organizasaun ida. Análize SWOT ne'e la instrumentu ida ne'ebé bele fornese
dalan ida husi problema iha parte ida.
Halo
Análize hatudu katak hatene nia SWOT?
SWOT
hamriik ba Forsa, Frakeza Oportunidade Ameasa. Katak Forsa (kbiit), Frakeza
(fraku), Oportunidade (Oportunidade),
3.10.1.
Funsaun Swot
Tuir Tuir Freddy, Rangkuti Analyst SWOT, mak identifikasaun
sistemátika ida kona-ba fatór oin-oin hodi formula estratéjia empreza nian.
Analiza ida ne'e bazeia ba logic ne'ebé maximizes sterngths no oportunidade,
maibé mós bele minimiza frakeza no ameasa. Análize SWOT tuir Sondang P. Siagian
hanesan instrumentu análize ne'ebé forte bainhira uza ida loloos ida-neʼe mós
barak hatene kona-ba "SWOT mak sigla ida ba iha liafuan strenghs (kbiit),
frakeza (extents), oportunidade no htreats (ameasa) análize SWOT.
Tuir (Philip Kotler) mak interpreta
avaliasaun ida ba kbiit en-jerál, frakeza, oportunidade no ameasa. Análize SWOT
hanesan instrumentu barak liu koñesidu interna no esterna ambientál análize
ida. Analiza ida ne'e bazeia ba iha hipoteza katak estratéjia ida efetiva sei
hamenus frakeza no ameasa. Bainhira aplika loloos, hipoteza simples hirak ne'e
iha impaktu ida-ne'ebé boot neʼe kona-ba konsesaun estratéjia ida-ne'ebé
susesu.
Tuir Ferrel no Harline (2005), Análize SWOT sira-nia funsaun
mak atu hetan informasaun hosi análize situasaun no haketak nia asuntu internu
sira (kbiit no frakeza) no asuntu externa (oportunidade no ameasa). Análize
SWOT ne'e sei esplika se informasaun ne'e hatudu buat ruma ne'ebé bele tulun
empreza alkansa ninia objetivu ka fó indikasaun katak sira obstákulu sira-ne'ebé
tenke bele hasoru ka atu hasoru rendimentu ne'ebe hakarak atu minimiza.
3.11.
Kualidade estandarnizasaun
Definisaun
estandarnizasaun hanesan vizaun espesifiku ida hodi indentifika aktividade
peskiza ne’ebe maka atu hala‟o iha terenu,ho kondisaun Komunidade nian iha area refere hodi halo observasaun no
indentifika tuir sosio ekonomiku familia nian. Hanesan halo interevista ho lia nain sira kona ba partisipasaun
komunidade sira nian iha konservasaun Floresta
mak hanesan tuir mai ne’e:
Hatudu
katak numeru populasaun kiik liu 20% maka dehan katak sira iha asesu ba servisu
ida ne’e. hatudu katak numeru populasaun 20% too 39.9% maka dehan katak sira
iha asesu ba servisu ida ne’e. hatudu katak numeru populasaun 40% too 59.9% maka
dehan katak sira iha asesu ba servisu ida ne’e. hatudu katak numeru populasaun
60% too 79.9% maka dehan katak sira iha asesu ba servisu ida ne’e. hatudu katak numeru populasaun 80% ba leten maka dehan katak
sira iha asesu ba servisu ida ne’e :
0 comments:
Post a Comment